• गृह पृष्ठ
  • समाचार
  • बुटवल बिशेष
  • प्रदेश न्युज
  • आर्थिक
  • अन्तरवार्ता
  • खेलकुद
  • जीवनशैली
  • भिडियो
  • आर्टिस्ट प्रोफाईल
  • राशिफल
  • गृह पृष्ठ
  • गोपनियता
  • हाम्रो बारे
  • सम्पर्क
  • बिज्ञापन
आज: २०७७ माघ १५, बिहिबार
    • समाचार
    • बुटवल बिशेष
    • प्रदेश न्युज
      • प्रदेश नं. १
      • प्रदेश नं. २
      • बागमती
      • गण्डकी
      • कर्णाली
      • लुम्बिनी
      • सुदुर पश्चिम
    • आर्थिक
    • अन्तरवार्ता
    • जीवनशैली
    • भिडियो
    • आर्टिस्ट प्रोफाईल
    • राशिफल
    • ताजा अपडेट

      नेपालमा यसरी मनाइन्छ स्वस्थानी पर्व  व्रतबिधि र  व्रतफल सहित

      ५ घण्टा अघि

      गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका –४ जैसिथोकमा जिप दुर्घटना

      ५ घण्टा अघि

      मोतिपुर प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रमा सेवा विस्तार तथा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रमको सुभारम्भ

      २२ घण्टा अघि

      फर्साटिकर मावि सिभिल इन्जिनियरिङ भवनको अर्थमन्त्री पौडेलद्वारा शिलान्यास

      २३ घण्टा अघि

      ३ महिनाभित्र सबै नेपालीलाई कोरोना विरुद्दको खोपः प्रधानमन्त्री

      १ दिन अघि

      बुद्धभूमी नेपालले माग्यो आईपिओ निष्काशन अनुमति

      १ दिन अघि

      ‘निफ्रा’ को आईपिओको आज प्रि अलोटमेन्ट हुदै, बाँडफाँड मिति तय

      १ दिन अघि

      मोतिपुर प्राथमिक चौकीमा सेवा विस्तार तथा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रमको सुभारम्भ

      १ दिन अघि

      कारवाहीमा पर्ने डरले प्रचण्डले अख्तियारको नियुक्ति रोके- शंकर पोखरेल

      १ दिन अघि

      लुम्बिनी प्रदेशमा पनि बुधवारदेखि कोरोना भाइरसविरुद्धको खोप लगाउन सुरु,डा. खनालले लगाए पहिलो खोप

      १ दिन अघि

      मृतक परिवारलाई सहयोग

      १ दिन अघि

      चरी रुखमा पछि कमल खनाल रामचन्द्र चन्द र सुर्य न्यौपानेको अर्को सहकार्य ”मैना” -भिडियो सहित

      १ दिन अघि

      फर्साटिकरमा आगो ताप्ने क्रममा जलेर एकजना वृद्धा गम्भीर घाइते

      १ दिन अघि

      जेसिजद्वारा अतिविपन्न विधार्थीहरुलाइ आर्थिक सहयोग

      १ दिन अघि

      बेनीबाट अस्थायी रुट परमिट जारी गर्न शुरु

      १ दिन अघि
    in
    आज: २०७७ माघ १५, बिहिबार
    ट्रेन्डीङ्ग
    अन्जली अधिकारीअर्जुन पोख्रेलदीपकराज गिरीदुर्गेश थापापल शाहपुजा शर्माप्रकाश कटुवालप्रकाश सपुतबसन्त थापाबिष्णु खत्रीबिष्णु माझीयुवराज आचार्यवर्षा राउतशान्ती श्री परियार
    होमपेज / लेख तथा साहित्य

    तीजको साँस्कृतिक परम्परा र फ़स्टाउदै गएको विकृति

  • बुटवल दैनिक
  • २०७७ श्रावण १२, सोमबार (६ महिना अघि)
  • ३३० पटक पढिएको
  • अनुमानित पढ्ने समय : ० मिनेट
  • फाईल तस्विर

    हर्ष र उल्लासका साथ हरेक वर्ष हरितालिका तीज हिन्दू नारीहरुको महान पर्वको रुपमा मनाउने गरिन्छ । हिमालय पुत्री पार्वतीले पर्वतमा गएर लुकेर आफ्ना संगीनीहरुलाई मात्र डाकेर महादेव पति पाउँ भनेर दिनभर निराहार ब्रत बसी मध्य रातमा शिवको पूजा आराधना गरेर महादेव पति पाएको कुरा परापूर्व कालदेखि सुन्नमा आएको छ । उपवास अर्थात् व्रत बस्ने व्रतालु महिलाहरुको स्वास्थ्यमा प्रतिकुल असर नपरोस् भनेर भाद्र शुक्ल पक्ष द्वितीयको दिन राती दुई बजेसम्म दर खाने प्रचलन छ । भाद्र शुक्ल पक्ष तृतीय हरितालिका तिजको दिन दिनभर निरहार ब्रत बसेर मध्यरातमा शिवको पूजा आराधना गरेर अविवाहित महिलाहरुले असल पतिको कामना गर्दछन् भने विवाहित महिलाहरुले आफ्नो पतिको सुस्वास्थ्य र दिर्घायुको कामना गरेर मनाइन्छ ।

    तीज पर्वमा विवाह भै अन्यत्र गएका छोरीहरुलाई माईतीबाट बोलाउने अथवा वर्षभरी टाढा भएर माईती आउन नपाएका छोरीहरुलाई बावु, दाजुभाईले लिन जाने चलन छ । माईती आउन नपाउने छोरीहरुलाई तीजको अघिल्लो दिन दर खाने दिनमा वरापरी भनेर आफ्नो क्षमताले भ्याएसम्म राम्रो कपडा र तीजको दिनमा पूजा गर्नको लागि पूजाका आवश्यक सामाग्रीहरु किनेर पठाउने, दरको लागि मिठामिठा खाने चिजवस्तु, रोटी, कुराउनी, मिठाई, फलफुल, तरकारी अचार सहित छोरीको घरमा पठाउने परम्परा छ ।

    भाद्र शुक्ल पक्ष तृतीयको दिन दिनभर व्रत बस्छन् र गाउँका मुखियाको घर आँगनमा वा गाउँको चौतारो अर्थात् मुख्य ठाउँमा गाउँभरका महिलाहरु रातो कपडा र साडीमा सजिएर, गरगहना लगाएर, सिंगारिएर नाचगान गर्ने गरिन्छ । सोही दिन गाउँका मुखिया तथा ठुलावडा मानिसहरुले व्रतालु महिलाहरुको लागि काठबाट बनाइएको चर्के पिङ, लठ्ठे पिङ बनाइदिन्थे । गाउँघरमा उक्त दिन जमीन छोडेको खण्डमा अर्थात् नाच गान गर्दा, पिङ खेल्दा खुट्टाले जमीन छोडिन्छ र व्रत बसेको फल मिल्छ र स्वर्ग गइन्छ भन्ने जनविश्वास थियो । जसले गर्दा पुरुषहरुले पनि महिलाहरुलाई सघाउने सहज बनाइदिने गर्दथे ।

    व्रत बसेपछि राती सबै छरछिमेकका छोरी बुहारी, आमा, भाउजु लगायतका व्रतालु महिलाहरु एक ठाउँमा जमघट भई वैदिक विधिपूर्वक शिवजीको थापना सहित पातीको गौरा पार्वती बनएर पूजा आराधना गरी रातभर जाग्राम बसेर नाचगान गर्ने गरिन्छ । नाचगान गर्दा भजन किर्तनका साथै तीज गीतको माध्यमबाट माइती जान नपाएका छोरीबेटीहरुले माइती जान नपाएको दुखेसो पोख्छन् । सोही अवसरमा वर्ष दिनसम्म सासु ससुरा, देवर जेठाजु, नन्द अमाजुहरुबाट कुनै दुःख दिएको भए, नराम्रो व्यवहार गरेर चोट र पीडा पुर्याएको भए वर्षभरी संगालेर राखेको त्यो दुःख, पीडालाई समेटेर गीतको माध्यमबाट सबै सामु पोख्ने पनि गरिन्छ । तीजको अवसरमा उनीहरुले गीतको माध्यमबाट व्यक्त गरेका भावना र दुखेसोलाई परापूर्व कालदेख नै स्वाभाविक रुपमा लिने पनि गरिएको छ र महिलाहरुलाई यसको लागि पूर्ण स्वतन्त्रता पनि दिइएको हुन्छ । अर्को दिन विहान धूप वत्ती गरेर व्राम्हण र कन्यालाई टिका लगाई दान दक्षिणा दिई गौरी पार्वतीलाई डोलीमा सजाएर फुलपाती सहित सामूहिक रुपमा व्रतालु महिलाहरुले गीत भजन गाउँदै नदीमा सेलाएर समापन गर्ने प्रचलन थियो । त्यसपछि मात्र व्रतालु महिलाहरुले खाना खान्थे ।

    अब समय परिवर्तन हुँदै गयो र समयको परिवर्तन संगै परम्परागत संस्कृति, संस्कारमा पनि परिवर्तन परिमार्जन हुँदै गयो । आजकल व्रतालु महिलाहरु दिउँसो मन्दिरमा जान थाले, राती जाग्राम बस्न र पूजा आराधना गर्न पनि छोड्दै गए । वर्तमान समयमा पवित्र पर्व हरितालिका तीजको परम्परागत संस्कृति र संस्कारबाट विचलित भएर संस्कृतिको जगेर्ना, सम्वद्र्ध, प्रवद्र्धन र संरक्षण गर्न छाडे । भाद्र शुक्ल पक्ष द्वितीयको दिन राती एक दिन मात्र दर खाने परम्परा विपरीत एक महिना पहिलेदेखि नै ठुला ठुला होटेल रेष्टुरेन्टमा दर खाने, भड्किलो रुपमा महिला संगै पुरुषहरु पनि संगै दाँजिएर दोहोरी गाउने र नाच्ने प्रचलन शुरु भएको छ ।

    तीजको “बरी लै…” को भाखा बिगारेर रत्यौली र दोहोरीका उत्ताउला भाखाहरुमा तीजका गीत गाउन थालियो । यसरी “बरी लै…” को भाखा ओझेलमा पर्दै गएको छ । त्यसबेला भगवानको नाममा, शिव पार्वतीको नाममा तिजका भजन र गीत हुन्थे र गाउने, नाच्ने परम्परा थियो । ठाउँ रहन सहन र जातजाति अनुसार तीजको भाखा वा शैली फरक हुन सक्छ । यस बारे संक्षिप्त चर्चा गरौं–

    आर्थिक रुपमा विपन्न असक्षम महिलाहरुले पनि अरु आर्थिक रुपमा सक्षम र धनाढ्य महिलाहरुको देखासिकी गर्दै ऋण काढेर भएपनि महँगा गहना, कपडा किनेर तीजलाई भड्किलो पर्वको रुपमा मनाउने प्रवृत्ति बढ्दै गएको छ । जुन एकदमै नराम्रो हो र यसले साँस्कृतिक परम्परालाई तहस नहस गर्दै समाजलाई विकृति तर्फ उन्मुख गराउन सहयोग गर्दैछ । यसरी आफ्नो धर्म, संस्कृति र परम्परालाई बिर्सेर तीजलाई यसरी विकृत बनाउने अभ्यास गर्दै सस्तो लोकप्रियता र अर्थार्जनको माध्यमको रुपमा हाम्रा गायक गायिका र कलाकारहरुले तीज जस्तो पवित्र पर्वलाई उपयोग गर्ने छाडा संस्कृति समाजमा स्थापित गर्ने प्रतिस्पर्धामै उत्रन थालेको भान हुन्छ । जसको ज्वलन्त नमूना यूटुब र टेलिभिजन मार्फत् देखाइने दोहोरी गीत र रत्यौली जस्ता गीतहरुबाट स्पष्ट हुन्छ ।

    तीजमा निराहार ब्रत बस्ने भएकोले तीजको दिनमा भोक नलागोस् भनेर तीजको अघिल्लो दिन राती एक दिन मात्र मिठो चोखो दर खाने चलनमा विकृति आउन थालेको छ । यसको ज्वलन्त उदाहरण महिनौं दिन पहिलेबाट होटलहरु बुक गरेर दर खाने नाममा मदिरा समेत गरेको प्रचलनलाई लिन सकिन्छ । व्यापारिक र सामाजिक संघ संस्थाहरुले त तीजलाई आफ्नो व्यापार गर्ने र पैसा कमाउने माध्यम समेत बनाइरहेका छन् । अहिले हामी देख्न सक्छौं शहर बजारमा खुलेका होटल लज रेष्टुरेन्टहरुले आफ्नो ग्राहक बनाउन विभिन्न उद्देश्यले गठन भएका महिला समूह आमा समूहका अगुवाहरु र धनाढ्य घरका महिलाहरुलाई महिनौं दिन अघिबाट दर खान बोलाउने गर्दछन् । यसरी तीजमा दर खुवाएर संघ संस्था वा समूहमा हुने कार्यक्रमहरु आफ्नो होटेलमा आयोजना गर्न अनुनय विनय गर्दछन् । आफ्नो होटेल रेष्टुरेन्टको प्रचार प्रसार प्रवद्र्धन गर्ने व्यापारिक रणनीति हो । यसरी हिन्दू नारीहरुको महान पर्व हरितालिका तीज पनि व्यापारिकरण हुन थालेको छ । यो कसले बुझ्ने । यस्तो प्रवृत्तिलाई कसले रोक्ने ?

    तीजको नाममा उत्ताउला दोहोरी गीत र रत्यौली सभ्य नेपाली नारीहरु वीच निकै आलोचित भएका छन् । अब साँच्चै नै हामीले तीज पर्वको ऐतिहासिक महत्व र मौलिक सँस्कृतिको जगेर्ना गर्ने हो भने वर्तमानमा झँग्गिंदै गएको उत्ताउलो, भड्किलो र छाडा संस्कृतिबाट समाजलाई बचाउने हो र हाम्रा भावी सन्ततिलाई तीज जस्तो पवित्र पर्वको बारेमा वास्तविक रुपमा पहिचान गराउने हो भने समाजमा सचेतना फैलाउने खालका अग्रगामी तीजका गीतहरुलाई स्थापित गर्न अग्रसर हुनु पर्दछ । अब महिलाहरुले महिला सशक्तिकरण, उद्यमशीलता, महिला अधिकार, समानता, समविकास, चोलीबेटी बेच विखन, घरेलु हिंसा, राजनीतिक अस्तव्यस्तता, अन्याय अत्याचार, भ्रष्टाचार लगायतको सवाललाई तीजको गीत र नृत्यको माध्यमबाट चेतना फैलाउने खालका तीज कार्यक्रम गर्दै आएमा छाडा संस्कृतिलाई लत्याएर तीजको परम्परागत तथा मौलिक संस्कृतिको जगेर्ना गर्न सहयोग पुग्नेछ ।

    मानिसको जीवनमा दुःख सुखका धेरै अकल्पनीय घटना घट्ने गर्दछन् । त्यसलाई सबैले स्वीकार्नै पर्दछ । तर, नेपालमा अहिले महिला र बालबालिका माथि भइरहेका घरेलु हिंसा, बलात्कारका घटनाहरुले गर्दा अपराधिक प्रवृत्तिले यतिसम्म प्रोत्साहन पाइरहेको छ कि नेपालमा कानूनी शासन नै छैन कि भन्ने भान हुन थालेको छ ।

    • #तीजको साँस्कृतिक परम्परा

    प्रतिक्रिया दिनुहोस


    लेख तथा साहित्य सम्बन्धि थप

    रजस्वला हुदा महिला माथि गरिने समाजको व्यवहार

    हात्ती मिलेपनी देशको बर्बादी , लडेपनी देशको बर्बादी

    सुन्दर जीवनको १० मनछुने भनाईहरु

    एउटा भुसिया कुकुरको मनभरीको पीडा र सङ्घर्ष : रचना

    हजुरआमाको पटुकीमा बाँधेको चाबिबाट खुल्ने हजुरआमाको त्यो सन्दुक

    नेपालीको साझा पर्व माघे संक्रान्ति : चक्रपाणी डुम्रे (शास्त्री)

    समाचार

    नेपालमा यसरी मनाइन्छ स्वस्थानी पर्व  व्रतबिधि र  व्रतफल सहित

    गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका –४ जैसिथोकमा जिप दुर्घटना

    मोतिपुर प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रमा सेवा विस्तार तथा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रमको सुभारम्भ

    फर्साटिकर मावि सिभिल इन्जिनियरिङ भवनको अर्थमन्त्री पौडेलद्वारा शिलान्यास

    बुटवल दैनिक बिशेष

    मोतिपुर प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्रमा सेवा विस्तार तथा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रमको सुभारम्भ

    फर्साटिकर मावि सिभिल इन्जिनियरिङ भवनको अर्थमन्त्री पौडेलद्वारा शिलान्यास

    मोतिपुर प्राथमिक चौकीमा सेवा विस्तार तथा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रमको सुभारम्भ

    कारवाहीमा पर्ने डरले प्रचण्डले अख्तियारको नियुक्ति रोके- शंकर पोखरेल

    अत्यधिक पढिएका खबरहरु
    १.

    गर्भमा छोरी छ कि छोरा सजिलै पत्ता लगाउने तरिका हेर्नुहोस्

  • २०७७ जेष्ठ ४, आईतबार
  • २२५१३ पाठक संख्या
  • २.

    तिलोत्तमा मा रहेको प्यारामाउण्ट बोडिङ्ङ स्कुलमा नेपाल विद्यार्थी संघले लगायो ताला ..

  • २०७७ अषाढ २२, सोमबार
  • २५४२ पाठक संख्या
  • ३.

    एउटै रुखमा ,एउटै गलबन्दीमा झुण्डिए बृद्ध दम्पती

  • २०७७ बैशाख १, सोमबार
  • २४०४ पाठक संख्या
  • ४.

    नेपालका ७७ जिल्ला मध्ये २२ जिल्लामा कोरोना संक्रमण ,कुन कुन जिल्लामा कती पुगे हेर्नुहोस ।।

  • २०७७ बैशाख ३१, बुधबार
  • २३९१ पाठक संख्या
  • ५.

    शारीरिक सम्पर्क बाट कोरोना सर्छ या सर्दैन ?

  • २०७७ जेष्ठ १, बिहिबार
  • २३८७ पाठक संख्या
  • ६.

    लकडाउन पछि बैदेशिक रोजगारमा गएका १० लाख नेपाली स्वदेश फ़र्काईदै

  • २०७७ बैशाख १४, आईतबार
  • १७११ पाठक संख्या
  • अध्यक्ष / संरक्षक
    मोहन के सी

    निर्देशक / प्रधान सम्पादक
    मिलन पंगेनी

    सम्पादक
    विवस बिस्ट

    डेस्क
    सिर्जना थापा

    पत्राचार ठेगाना

    रंगिन मिडिया प्रा.ली. द्वारा संचालित
    बुटवल दैनिक डट कम का लागी
    ठेगाना बुटवल, रुपन्देही
    ईमेल: butwaldainik@gmail.com
    सम्पर्क न ९८५७०७३६३२ / ९८१८३७८४१३

    फेसबुक

    ट्विटर

    Tweets by ButwalDainik
    © २०७६ Butwal Dainik मा सार्वाधिकार सुरक्षित छ | बिज्ञापन | सम्पर्क | हाम्रो बारेमा Designed by: GOJI Solution
    ↑