राजधानीमा तिहारले हराएको सभ्यता

शुक्रबार बिहान भारतको राजधानी नयाँ दिल्लीको वायु गुणस्तरको सूचकांक ‘खतरनाक’ श्रेणीमा सूचीकृत भयो। बिहीबार दीपावलीमा मानिसहरुले प्रतिबन्ध उल्लंघन गर्दै पट्का प’ड्का’ए, जसको कारण नयाँ दिल्ली शुक्रबार बिहान धुवाँको कम्बलमुनि उठ्यो।

तापक्रम घटेसँगै हावाको गति न्यून भएपछि प्रदूषक जम्मा भएकाले बिहीबार अपराह्न ४ बजे ३ सय ८२ रहेको उक्त सहरको वायु गुणस्तर सूचक सोही दिन बेलुका गम्भीर जोनमा प्रवेश गरेको थियो।

शुक्रबार बिहान दिल्लीस्थित जवाहरलाल नेहरु स्टेडियममा पार्टिकुलेट म्याटर (पिएम) को सांद्रता ९९९ प्रति घनमिटर रहेको थियो, जुन विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले तोकेको पिएम २५ को सुरक्षित सीमाभन्दा बढी थियो। हावामा उत्पन्न भएको पिएम २.५ ले फोक्सोका क्यान्सरजस्ता हृ’दय र श्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोग निम्त्याउन सक्छ।

‘प’ट्का प’ड्का’एपछि दिल्लीमा प्रदूषण बढ्नुका साथै बायो–मास प्रदूषकहरुको उपस्थितिपछि समग्र वायुको गुणस्तर शुक्रबार गम्भीर तहमा पुग्यो। वायुको गति बढेपछि हावाको गुणस्तर र कुहिरोको अवस्था सुधार हुन्छ। हवा र उच्च आद्र्रताले कुहिरो सिर्जना गरिरहेको छैन,’ भारत मौसम विभाग (आइएमडी), दिल्लीका आरके जेनामानीले भने।

विश्वका विभिन्न मुलुकका राजधानीहरुमध्ये नयाँ दिल्लीको वायु गुणस्तर खराब छ। त्यसमा पनि शुक्रबार बिहान वायुको गुणस्तर सबैभन्दा जोखिमयुक्त रहेको थियो। भारतीय नागरिकले सबैभन्दा ठूलो चाड दीपावलीलाई धुँवादार तरिकाले मनाउन खोज्दा यसको मूल्य चुकाउनुपरेको थियो। बिहीबार राति ९ बजेपछि पनि प’ट्का प’ड्का’उँदा परिदावाद, गाजियावाद, गुडगाउँ, नोएडाजस्ता दिल्लीका छिमेकी सहरहरुमा उच्च वायु प्रदूषण मापन गरिएको थियो। दिल्ली सरकारले सबै खालका पट्कामा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाए पनि अधिकांश मानिसले प’ट्का प’ड्का’एको देखियो, जसले वायुको गुणस्तरमा ह्रा’स ल्याउन योगदान पु¥यायो।

‘दिल्लीमा पटाका प्रतिबन्ध सफल भएको देखिएन, जसले गर्दा वायुमा खतरनाक प्रदूषण स्तर थपियो,’ सेन्टर फर रिसर्च अन एनर्जी एन्ड क्लिन एयर (सिआरइए)का विश्लेषक सुनिल दहियाले भने।

दक्षिण दिल्लीको लाजपत नगर, उत्तरी दिल्लीको बुरारी, पश्चिम दिल्लीको पश्चिम विहार र पूर्वी दिल्लीको शाहदराका बासिन्दाले बेलुका ७ बजे नै प’ट्का प’ड्का’उन सुरु गरे। सम्साँझै प’ट्का प’ड्का’उने क्रियाकलाप परम्पराभन्दा अलि पृथकजस्तो पनि लाग्थ्यो।

यो सिजनको पहिलो इपिसोडका रुपमा फैलिएको धुँवाको तहले विभिन्न सहरका मानिसले घाँटी चिलाउने र आँखा पोल्नेजस्ता समस्या देखिएको गुनासो गरे।

हरियाणा सरकारले केन्द्रीय राजधानीसँग जोडिएका १४ जिल्लामा प’ट्का प’ड्का’उन प्रतिबन्ध लगाएको छ भने मुलुकका अन्य भागमा पनि यसलाई प्रतिबन्ध लगाइएको छ। तर, ती स्थानमा बसेका मानिसहरुले यो प्रतिबन्ध पालना गरेको पाइएन।